Lerarentekort: zijn zzp'ers in het onder­wijs de oplossing?

Het aantal zelfstandig werkende leraren is op zowel basis- als middelbare scholen in 5 jaar bijna verdubbeld. Dit lijkt een goede oplossing voor het lerarentekort waar het onderwijs al jaren mee kampt. Scholen en bonden zijn echter minder blij met deze ontwikkeling. Door de hoge kosten en lagere betrokkenheid van zzp’ers komt de kwaliteit van het onderwijs volgens hen in gevaar.

Scholen in het primair en voortgezet onderwijs ontvangen de komende 2 jaar ruim 5 miljard euro van de overheid. Het geld komt uit het Nationaal Programma Onderwijs (NPO) en is bedoeld om de achterstanden weg te werken die zijn ontstaan tijdens de coronacrisis. Veel scholen willen het bedrag graag gebruiken om meer vaste leerkrachten aan te nemen, maar die zijn niet te vinden. Daarom huren scholen zzp’ers in.

Zzp’ers voor de klas

Op dit moment staan ruim 2400 docenten als zzp’er ingeschreven in het KVK Handelsregister. Docenten die zich laten inhuren als zelfstandige, kiezen hier bewust voor. Casey Visser (29) en Marjanne van Diermen (26) zijn beide zzp’ers in het onderwijs. Zij geven aan dat zelfstandig werken flexibeler is, beter betaald wordt en een lagere werkdruk heeft.

Hoge werkdruk

Casey Visser staat sinds oktober 2019 als zzp’er voor de klas. Ze is niet van plan om in loondienst te gaan werken. “Al tijdens mijn opleiding merkte ik dat de werkdruk in het onderwijs enorm hoog is. Ik maakte standaard 10-urige werkdagen. Na een schooldag voor een klas met 30 leerlingen ben je gesloopt, maar dan volgen nog vergaderingen, informatieavonden en ouderavonden tot ’s avonds laat. Toen wist ik al: de traditionele vorm van het docentschap is niet voor mij weggelegd.” Visser vindt dat leerkrachten in loondienst al jaren worden uitgebuit. De werkdruk is volgens haar te hoog ten opzichte van de beloning. “Elk jaar reageren de vaste leerkrachten op de scholen waar ik werk positiever op mijn zelfstandigheid. Sommige leraren overwegen zelfs om ook zzp’er te worden.”

Veel aanvragen

Visser vertelt dat ze geen moeite heeft om aan werk te komen. Ze krijgt zoveel aanvragen, dat ze regelmatig scholen teleur moet stellen. “Ik hoef nauwelijks iets aan acquisitie te doen. De aanvragen zijn gewoon niet bij te houden.”

Marjanne van Diermen (26) herkent de grote vraag naar zelfstandig docenten. Ze is zelfstandige en meldde zich begin juli aan op Flexleerkracht.nl. Op deze website komen vraag en aanbod in het onderwijs samen. “Na mijn inschrijving op Flexleerkracht ontving ik binnen 20 minuten 6 telefoontjes van schoolleiders, met de vraag of ik na de zomervakantie kan beginnen. Inmiddels heb ik al een overeenkomst tot aan de herfstvakantie.”

Schoolleiders en bonden

Hoewel schoolleiders regelmatig gebruikmaken van zzp’ers om het tekort aan personeel op te vangen, zien ze ook nadelen. Maarten Jacobs, schoolleider bij Stichting Openbaar Primair Onderwijs Rivierenland, en Ron Voorwinden, woordvoerder van de Algemene Onderwijsbond (AOb), uiten hun zorgen over het stijgende aantal zelfstandige docenten.

Puzzel door hoge kosten

Schoolleider Maarten Jacobs stond vanwege het lerarentekort op zijn school voor de keuze: afschalen naar een 4-daagse schoolweek of met een commercieel bureau in zee gaan en zzp’ers inhuren. Hij koos voor het laatste. “Die bureaus springen in het gat in de markt”, zegt Jacobs. “Zij verhuren flexleerkrachten aan scholen. Dat kost een school zo’n 20 tot 50 procent meer dan een leerkracht in loondienst. En dat terwijl de begrotingen in het basisonderwijs door de bezuinigingen van de laatste 20 jaar al zo krap zijn. Het is elk jaar een puzzel om met het beschikbare budget de eindjes aan elkaar te knopen.”

Volgens Visser zijn zzp’ers helemaal niet duurder dan leerkrachten in loondienst en hoeven scholen niet samen te werken met commerciële bureaus. “Scholen kunnen direct contact met de zzp’er opnemen, of via Flexleerkracht. Op die manier worden al jaren miljoenen euro’s bespaard.”

Minder zekerheid

Ook de Algemene Onderwijsbond (AOb) is verre van positief over het stijgende aantal zelfstandige docenten. “Als zelfstandig docent lijk je erop vooruit te gaan in salaris,” laat AOb-persvoorlichter Rob Voorwinden in een reactie weten. “Maar je verliest op andere gebieden, zoals baanzekerheid, een goede cao en pensioenopbouw.”

 

Ook is het belangrijk voor zowel de zzp’er als de school om ervoor te zorgen dat er geen sprake is van schijnzelfstandigheid. Is dit wel het geval, dan kun je een boete krijgen. De wet geving hierover verandert regelmatig.

Voors en tegens

De meningen over de inzet van zelfstandige leerkrachten lopen sterk uiteen. De zzp’ers zelf zien alleen maar voordelen, terwijl de scholen en bonden zich zorgen maken over de effecten op het onderwijs en het vaste personeel.

Persoonlijke ontwikkeling

Van Diermen koos er na jaren in loondienst bewust voor om zelfstandig aan de slag te gaan in het onderwijs. Ze wil zich blijven ontwikkelen. Als zzp’er kan ze, naast haar werk als leerkracht, ook haar eigen onderneming als kinder- en jeugdcoach verder uitbouwen. “Deze diversiteit geeft mij meer uitdaging en onafhankelijkheid. Door op verschillende scholen te werken, leer ik veel meer over uiteenlopende onderwijsvisies en verschillende type leerlingen.”

Nieuwe gezichten

Van Diermen ziet ook nadelen, zoals minder zekerheid en steeds nieuwe collega’s om haar heen. Ook vindt ze het lastiger om in een korte periode een vertrouwensband met leerlingen op te bouwen. Schoolleider Jacobs erkent dit. Hij vindt dat het voor leerlingen niet fijn is om steeds nieuwe gezichten voor de klas te hebben. Onzin, vindt Visser. “Als een kind naar de middelbare school gaat, heeft het iedere dag les van 8 verschillende leerkrachten. Daar leren ze alleen maar meer van.”

Personeelstekort? Bekijk de tips

Personeel vinden in een krappe arbeidsmarkt is een uitdaging. Toch zien experts en ondernemers mogelijkheden, zoals werven via Open Hiring of het vinden van buitenlands personeel. Leer van hun ervaring en tips.

Overspannen leerkrachten

Volgens Jacobs zorgen de extra kosten voor zzp’ers in het onderwijs voor een gespannen situatie op scholen. Wanneer je van het beschikbare budget dure zzp’ers in moet huren, kun je in totaal minder leerkrachten aannemen. Bovendien kunnen zelfstandig werkende docenten ervoor kiezen om niet alle werkzaamheden uit te voeren die vaste leerkrachten wel doen. Die taken komen dan bij het vaste team terecht met, volgens Jacobs, nog meer overspannen leerkrachten als gevolg.

Visser reageert hier fel op: “Leerkrachten waren al overspannen voordat de zzp-leerkracht in beeld was. Burn-outs bij het vaste personeel zijn niet aan ons te danken, maar aan jarenlang wanbeleid. Het is pas echt duur om een overspannen leraar door te betalen die ziek thuis zit. Scholen moeten blij zijn dat de zzp-leerkracht er überhaupt nog is voor het onderwijs. Dit is voor ons namelijk de enige werkbare manier om gezond actief te zijn als leerkracht. Daar hebben de leerlingen pas echt profijt van.”

Kwaliteitsverlies

Naast de toename van zzp’ers, signaleert AOb ook een opmars van commerciële bureaus die inspelen op het lerarentekort. “Veel leraren worden benaderd door detacheringsbureaus die gouden bergen beloven,” zegt Voorwinden. “Terwijl er maar 1 partij is die daar echt beter van wordt: het detacheringsbureau zelf.” Schoolleider Jacobs deelt deze mening: “Vroeger kwamen de leerkrachten zelf naar je toe, nu gaat zo’n bureau ertussen zitten. Als school betaal je dus mee aan de winst van dat bureau. Al die extra uitgaven gaan ten koste van de kwaliteit van het onderwijs.”