Bescherm je werk met intellectueel eigendom

Of je nu een foto schiet, tekst schrijft, idee deelt of een uitvinding doet: je wilt niet dat iemand anders jouw werk ongevraagd of op de verkeerde manier gebruikt. Intellectueel eigendom, ook wel intellectueel eigendomsrecht genoemd, is de verzamelnaam voor rechten die nieuwe ideeën, creaties, concepten en uitvindingen beschermen. In dit artikel lees je hoe deze intellectuele eigendomsrechten (IE rechten) jouw werk beschermen en wat je kunt doen als iemand bijvoorbeeld jouw foto ongevraagd gebruikt of kopieert.

Ontdek jij verkeerd gebruik van jouw werk? Kom dan zo snel mogelijk in actie. Bepaal eerst van welke IE rechten jij gebruik kunt maken. Sommige IE rechten krijg je automatisch, andere rechten moet je eerst registreren. Schat vervolgens in of het waard is om het misbruik tegen te gaan. Ook al heb je een exclusief recht, zoals het octrooirecht, dan nog zijn procedures kostbaar en tijdrovend. Vaak is het verstandig om een specialist in te schakelen om te bepalen wat de beste manier is om op te treden.

Lees hieronder meer over de meest voorkomende IE rechten, wetten die jou beschermen en de acties die je bij misbruik kunt nemen.

• Auteursrecht
• Tekeningen- en modellenrecht
• Merkrecht
• Octrooi of patent
• Handelsnaamwet
• Wet bescherming bedrijfsgeheimen
• Ideeën en concepten beschermen

Auteursrecht

Als je een tekst schrijft, een illustratie of bijvoorbeeld een foto maakt dan zit daar automatisch auteursrecht op. Daar hoef je niets voor te doen of te registreren. Auteursrecht heb je alleen als het werk origineel is en je er kenmerken van de maker in herkent. Auteursrecht geldt tot 70 jaar na het overlijden van de maker.

Inbreuk

Gebruikt iemand jouw foto op een website of kopieert iemand een door jou geschreven publicatie of een gedeelte daarvan? Dan kan dit inbreuk zijn op jouw auteursrecht. Iemand mag namelijk niet zonder jouw toestemming jouw werk openbaar maken of kopiëren. Dit geldt ook als iemand kleine aanpassingen doet aan je werk.

Dit kan je doen

• Neem contact op met de misbruiker. En verzoek het gekopieerde werk te verwijderen of te rectificeren. Geef precies aan om welke tekst, muziek, foto of illustratie het gaat. Geef ook een termijn aan waarop je wilt dat het werk is verwijderd. Je kunt in zo'n situatie ook een schadevergoeding of compensatie eisen.
• Ga in onderhandeling met de misbruiker om zonder een rechter een (financiële) oplossing te vinden. Draag bijvoorbeeld het auteursrecht tegen betaling over of verleen het gebruiksrecht.
• Gaat het om teksten op websites? Meld dit via Google Search Central. Is de melding terecht, dan kan Google de gekopieerde tekst verwijderen uit de zoekresultaten. Inbreuk kun je ook melden bij het Centraal Meldpunt Nederland.
• Vraag via de rechter een schadevergoeding voor de inkomsten die je misloopt als de misbruiker weigert mee te werken aan een onderlinge oplossing. Onderbouw het schadebedrag goed. Een juridisch proces kost veel geld en tijd. Schakel juridische hulp in om te beoordelen of een procedure haalbaar is.

Voorkomen

Zodra je werk openbaar is, is het lastig te voorkomen dat iemand je werk verkeerd gebruikt. Vermeld bij de publicatie je naam en datum om misbruik te ontmoedigen. Geef aan dat het werk niet gebruikt mag worden zonder toestemming of bronvermelding. Zo meld je dat jij de maker of bedenker bent van het werk. Je kunt ook het copyright teken© gebruiken. Dit heeft geen juridische basis in Nederland maar het schrikt wel af.

Als je je werk registreert in het i-DEPOT van het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom, heb je een bewijs dat je de eerste bent. Dit helpt als je in een juridisch conflict komt met de misbruiker.

Plagiaat en inbruik auteursrecht

Het gebruiken of overnemen van werk van een ander, waarbij je de indruk wekt dat het jouw werk is, noemen we plagiaat. Dit kan ook inbreuk op het auteursrecht zijn. Het auteursrecht is 70 jaar na het overlijden van de maker uitgewerkt. Er is dan geen sprake meer van inbreuk op het auteursrecht. Maar het is wel plagiaat. Plagiaat is geen juridische term. De meeste kans van slagen heb je als je optreedt als er inbreuk wordt gemaakt op het auteursrecht. Is dat niet het geval, ga dan met de misbruiker in gesprek.

Auteursrecht online

Europese regels beschermen online auteursrechten en gelden in heel Europa. Degene die het werk, met auteursrecht, van een ander gebruikt, heeft een transparantieplicht. Dat betekent dat de gebruiker informatie geeft over hoe hij het werk gebruikt, wat zijn inkomsten zijn en hoe de vergoeding aan de maker met het auteursrecht tot stand komt.

Persuitgevers krijgen hiermee een betere onderhandelingspositie. Online nieuwsservices mogen krantenartikelen en nieuwsberichten bijvoorbeeld niet zomaar gebruiken. Een nieuwsservice moet hiervoor eerst toestemming krijgen en voor het gebruik betalen aan de uitgevers. Voor het plaatsen van hyperlinks of fragmenten tekst hoeft dat niet. Deze bescherming geldt tot één jaar na publicatie van het kranten- of nieuwsartikel.

Voor onderwijsinstellingen is het wat soepeler. Deel je auteursrechtelijk beschermd werk in de klas of in een besloten onderwijsnetwerk waar alleen studenten en docenten toegang tot hebben, dan is daarvoor geen toestemming nodig. Bibliotheken en musea kunnen al het werk dat op papier staat digitaliseren en online beschikbaar stellen. Hiervoor is geen toestemming vooraf nodig van de rechthebbenden.

Online platformen waarbij het doel is dat gebruikers digitaal materiaal kunnen plaatsen, zijn aansprakelijk als er auteursrechtelijk beschermd werk wordt geplaatst. Denk aan YouTube of diverse fora. Deze diensten moeten van tevoren licenties met rechthebbenden sluiten of alles in het werk stellen om dit materiaal niet te plaatsen. Ook moeten ze klachten- en bezwaarprocedures instellen voor gedupeerden. Deze strenge regels gelden niet voor platforms met minder dan 5 miljoen bezoekers per maand, minder dan 10 miljoen omzet per jaar en die jonger zijn dan drie jaar.

Citaat of quote

Let ook op bij het gebruik van quotes. Als een quote een eigen oorspronkelijk karakter heeft of een persoonlijk creatieve stempel van de bedenker, kan er auteursrecht op zitten.
Een quote kun je ook als woordmerk registreren bij het Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom. In dat geval mag het niet door anderen gebruikt worden voor commerciële activiteiten. Een citaat kun je niet registreren. Je mag een citaat gebruiken zonder toestemming, mits je daarbij de bron en de naam van de auteur vermeldt. Een citaat moet inhoudelijk relevant zijn en je mag niet meer citeren dan strikt noodzakelijk. Het citaatrecht is een uitzondering op het auteursrecht.

Tekeningen- en modellenrecht

Het tekeningen- en modellenrecht, kortweg modelrecht, beschermt vormgeving, design en ontwerp. Een voorwaarde is dat het nieuw is, een eigen karakter heeft en niet bepaald is door techniek. Een model is twee- of driedimensionaal. Zoals een patroon voor kleding of het design van een gebruiksvoorwerp. Het gaat puur om het uiterlijk. Denk aan kleur, omtrek, vorm en gebruik van materialen.

Om vormgeving, design of een ontwerp te beschermen moet je het registreren. Het ontstaat niet vanzelf. Na registratie bij het BOIP heb je het alleenrecht om het te gebruiken. Je registreert het recht voor de duur van vijf jaar. Daarna kun je het nog vier keer met vijf jaar verlengen. Dit geldt binnen de Benelux. Je kunt het ook voor Europa of wereldwijd beschermen.

Bij het modelrecht gaat het alleen om het uiterlijk. De technische werking valt niet onder het modelrecht; daarvoor is het octrooirecht.

Inbreuk

Als iemand iets op de markt brengt met vrijwel hetzelfde uiterlijk als waar jij bescherming voor hebt, pleegt hij inbreuk op jouw exclusieve recht. Net als wanneer het product de indruk wekt dat het origineel is.

Dit kan je doen

• Ga met de misbruiker in onderhandeling. Als modelhouder kun je je modelrecht tegen betaling overdragen. Ook kun je je modelrecht tegen betaling in licentie uitgeven. Dat betekent dat iemand betaalt om het model voor een bepaalde periode te gebruiken.
• Stap naar de rechter om gebruik van jouw model te verbieden. Een rechter kijkt of de ontwerpen op elkaar lijken en of er sprake is van een andere algemene indruk. Als er sprake is van weinig verschillen, is er meestal sprake van inbreuk. Als er sprake is van een andere algemene indruk krijg je ongelijk.

Bij inbreuk komt het vaak aan op details. Dat maakt het ingewikkelder. Schakel een intellectueel eigendomsjurist in.

Merkrecht

Een teken dat je gebruikt om producten of diensten te onderscheiden van je concurrenten, is een merk. Dit kunnen woorden zijn (woordmerk), maar ook een logo (beeldmerk), een bepaalde kleur, vorm of zelfs een geluid.

Merkrecht ontstaat niet automatisch, maar registreer je bij het BOIP. Je registreert het voor de Benelux, maar eventueel ook voor Europa of wereldwijd. Hoe uitgebreider de bescherming, hoe hoger de kosten. Je hebt het exclusieve recht om je merk te gebruiken binnen het gebied waarvoor je het hebt vastgelegd. De duur van het recht is tien jaar. Dit kun je onbeperkt verlengen. Een merk registreer je voor verschillende waren- en dienstklassen. Hoe meer klassen, hoe duurder maar ook hoe uitgebreider de bescherming. Je kunt voor het registreren van je merk ook gebruik maken van speciale merkenbureaus, zij helpen om je merkrecht op de juiste manier vastleggen.

Inbreuk

Het merkrecht is vastgelegd in het Benelux Verdrag inzake de Intellectuele Eigendom (BVIE). Er is sprake van inbreuk als een teken gelijk is aan of lijkt op het geregistreerde merk en wordt gebruikt voor dezelfde producten of diensten. Ook kan het inbreuk zijn als het gebruik van het teken afbreuk doet aan het merk, de reputatie beschadigt of verkeerde associaties oplevert. Of als iemand voordeel haalt uit de associatie met het merk, zonder geldige reden.

Dit kan je doen

• Probeer buiten de rechter om een regeling te treffen met de misbruiker. Tref een onderlinge financiële regeling of zorg dat de misbruikerer de goederen, voorraden of uitingen uit de handel haalt.
• Lukt het niet om een regeling te treffen, dan kun je via de rechter een verbod op het voeren van het merk met dwangsom afdwingen. Je kunt ook andere maatregelen via een procedure eisen. Bijvoorbeeld beslag laten leggen of een schadevergoeding eisen. Schakel bij inbreuk een specialist in.

Octrooi of patent

Met het octrooirecht bescherm je een technisch product of productieproces. Octrooi wordt ook wel patent genoemd. Hiertussen zit geen verschil. Je verbiedt een ander je uitvinding commercieel te gebruiken voor een bepaalde periode. Je hebt een exclusief recht op wat je hebt ontwikkeld. Octrooi ontstaat na inschrijving en krijg je als de uitvinding voldoet aan drie criteria. De uitvinding moet nieuw, inventief en origineel zijn. Daarnaast moet je het industrieel kunnen toepassen.

Na de aanvraag duurt het ongeveer achttien maanden tot je octrooi hebt. Vanaf dat moment heb je octrooi voor maximaal twintig jaar. Octrooi vraag je aan per land. Voor Nederland vraag je octrooi aan bij Octrooicentrum Nederland.

Inbreuk

Als iemand met jouw door octrooi beschermde uitvinding aan de haal gaat, pleegt hij inbreuk op jouw exclusieve recht.

Dit kan je doen

• Vraag de misbruiker om te stoppen. Je laat weten wat je doet als hij niet stopt. Vaak schrikt dit al af. Neem zo snel mogelijk actie als je inbreuk ontdekt of vermoedt.
• Onderhandel om er samen uit te komen. Daarmee voorkom je een tijdrovende en kostbare procedure. Misschien kun je samenwerken met de misbruiker?
• Geef het octrooi uit in licentie. De misbruiker kan de uitvinding blijven gebruiken tegen een vergoeding. Voor beide partijen kan dit voordelig zijn.
• In het uiterste geval start je een gerechtelijke procedure. Je kunt van de misbruiker eisen om te stoppen met de inbreuk, om de voorraad te vernietigen of de producten uit de handel te halen. Ook kun je een schadevergoeding eisen.

Ben je onzeker of er sprake is van inbreuk? Vraag dan advies aan een octrooigemachtigde of een gespecialiseerde advocaat. Voor het voeren van een inbreukprocedure kun je alleen terecht bij een octrooigemachtigde.

Handelsnaamwet

Een bedrijfsnaam gebruik je om je onderneming te onderscheiden. Een bedrijfsnaam heet officieel 'handelsnaam'. De Handelsnaamwet  beschermt handelsnamen. In deze wet staan ook regels waaraan je bedrijfsnaam moet voldoen.

Een recht op je handelsnaam ontstaat vanaf het moment dat je de naam actief gebruikt. Je gebruikt een naam actief als je bijvoorbeeld reclame maakt, facturen stuurt of visitekaartjes uitdeelt met je handelsnaam. Alleen registratie in het Handelsregister bij KVK is niet voldoende.

Inbreuk

Een persoon of bedrijf mag geen bedrijfsnaam gebruiken die bij het publiek (bijvoorbeeld bij klanten of leveranciers) verwarrend kan zijn omdat de naam lijkt op jouw bestaande bedrijfsnaam. Of er verwarring ontstaat, hangt af van de gelijkenis in naam, de mate waarin de activiteiten op elkaar lijken en de overlap van het werkgebied (het gebied waar de onderneming actief is).

Dit kan je doen

Vind jij dat de bedrijfsnaam van een ander bedrijf lijkt op die van jou of misleidend of verwarrend is? En heb je daar last van? Los het dan eerst onderling op. Neem contact op of stuur een bericht. Eventueel via een jurist. Lukt dit niet? Start dan een procedure bij de rechtbank.

Wet bescherming bedrijfsgeheimen

Wanneer je product of productieproces geen technisch karakter heeft, is geheimhouding een goed alternatief voor octrooi. De Wet bescherming bedrijfsgeheimen (Wbb) biedt ondernemers beschermingsmogelijkheden om tegen inbreuk op hun bedrijfsgeheim op te treden. Een bedrijfsgeheim voldoet aan drie voorwaarden:

• De informatie is geheim. Het is niet algemeen bekend of gemakkelijk toegankelijk.
• De informatie heeft handelswaarde. Het geeft je commercieel voordeel omdat het geheim is.
• Je hebt voldoende maatregelen genomen om het bedrijfsgeheim vertrouwelijk te houden.

Bij bedrijfsgeheimen geldt er geen tijdslimiet aan de bescherming.

Inbreuk

Iemand maakt inbreuk op het bedrijfsgeheim als hij op slinkse wijze bedrijfsgeheimen steelt of bewust beveiligde informatie of bestanden probeert te krijgen.

Dit kan je doen

Als je kunt aantonen dat iemand je bedrijfsgeheim oneerlijk heeft verkregen, gebruikt of openbaar heeft gemaakt, dan kun je naar de rechter voor:

• Een verbod dat een ander je bedrijfsgeheim openbaar maakt, bijvoorbeeld tijdens een gerechtelijke procedure.
• Een verbod van de productie van of handel in producten die gemaakt zijn met behulp van jouw bedrijfsgeheim.
• Het terugroepen, uit de handel nemen, in beslag nemen of vernietigen van deze producten.
• Een schadevergoeding.
• Openbaarmaking van de rechterlijke uitspraak.

Ideeën en concepten beschermen

Als je een idee hebt, is dat niet door het intellectueel eigendom te beschermen. Heb je vaak ideeën? Dan is het handig dat je op eenvoudige wijze aantoont dat dat idee van jou is of op een bepaald moment al bestond. Bijvoorbeeld als je hier met iemand een discussie over hebt.

Via het BOIP registreer je je idee of concept door middel van een I-depot. Het is een bewijsmiddel dat je voor verschillende doelen en in relatie tot verschillende intellectuele eigendomsrechten kunt gebruiken. Het is geen exclusieve bescherming zoals bij bijvoorbeeld octrooi of merkenrecht. Je legt alleen de datum vast.

Hulp

Heb je vragen op het gebied van intellectueel eigendom en kom je er niet uit?  Neem dan contact op met KVK. Samen kunnen we  onderzoeken wat je situatie is en hoe we je verder kunnen helpen. Of bezoek het platform create, protect & benefit, dat ondernemers bewust wil maken van de voordelen van intellectueel eigendom.