Stroef betalingsverkeer beperkt zakendoen in Iran

Je denkt erover om je zakelijke activiteiten uit te breiden naar Iran. Mkb-bedrijven lopen in de praktijk vast op het betalingsverkeer met dit land. Wel handel, geen betaling. Ga op tijd in gesprek met je bank wanneer je betalingen doet aan of ontvangt uit Iran.

Europese banken nemen maatregelen tegen witwassen, corruptie en financiering van terrorisme. Iraanse banken nemen minder van zulke maatregelen. Daarom vinden Europese banken betalingen naar of uit Iran risicovol en willen deze meestal niet verwerken.

Kansrijke sectoren voor Nederland

In 2016 hervatte Nederland de handelsbetrekkingen met Iran. Daarvoor lag de handel met Iran stil door sancties die de Verenigde Naties (VN) en de Europese Unie (EU) in 2006 oplegden aan Iran omdat het land niet wilde stoppen met het verrijken van uranium. De Iraanse sectoren agro en food, water- en milieutechnologie en (duurzame) energie bieden kansen voor Nederlandse bedrijven.

Betalingsverkeer is obstakel

Banken, kredietverzekeraars en ondernemers noemen het betalingsverkeer met Iran een obstakel. Dit komt omdat Iraanse banken uitgesloten zijn van het SWIFT-betaalsysteem. Hierdoor zijn betalingen van en naar Iran bijna onmogelijk. SWIFT is een organisatie die voor ruim 200 landen het internationale financiële verkeer regelt.

Daarnaast hebben Nederlandse banken geen rechtstreekse relaties met Iraanse banken. Hierdoor zijn betalingen van en naar Iran maatwerk.

Een treasury specialist, die zich bezighoudt met de financiën van een internationaal werkende bank, zegt hierover dat ‘elke transactie met Iran onder de loep ligt. Via een omweg zakendoen met Iran zonder dat je bank het weet raad ik af. De bank zegt de relatie dan op’. Ondernemen zonder bankrekening is bijna onmogelijk.

Alternatieve routes betalingsverkeer

Er zijn andere mogelijkheden om je betalingsverkeer met Iran te regelen. Volgens een treasury consultant van een adviesbureau zijn er bedrijven die zich gespecialiseerd hebben op het verlenen van hulp bij het betalingsverkeer met Iran. Dit verloopt via alternatieve wegen, zoals buitenlandse banken en netwerken. Betalingen gaan op die manier met een omweg naar Iran. Kies voor een betrouwbare Europese bank, die is aangesloten bij de European Central Bank.

Tips van de treasury consultant:

• Check ervaringen van Nederlandse bedrijven met alternatieve constructies en bedrijven.
• Controleer referenties. Zo kun je risico’s beperken.
• Breng alle ondernemersrisico’s in kaart als je besluit zaken te doen met Iran. Denk aan je andere nationale en internationale klanten en de mogelijke gevolgen voor een bezoek aan en handel met de VS. Door een bezoek aan Iran heb je voor je reis naar de VS bijvoorbeeld een visum nodig. De VS staat dan niet meer toe dat je met je ESTA-toestemming, het elektronische systeem voor reisautorisaties, de VS bezoekt.

  Met het antwoord op deze zeven vragen heb je jouw ondernemersrisico in beeld:

  1. Hoe reageert mijn bank?
  2. Wie is mijn klant?
  3. Hoe vond de klant je bedrijf?
  4. Is er voldoende buitenlandse valuta beschikbaar bij mijn klant?
  5. Is de order groot genoeg voor alle moeite?
  6. Wat zijn alternatieve markten?
  7. Zet ik dit avontuur door en wat zijn de extra kosten en gevolgen? Denk aan kosten voor begeleiding, extra bankkosten en sancties.

Exportkredietverzekering niet mogelijk

Op dit moment is het afsluiten van een exportkredietverzekering voor zakendoen met Iran niet mogelijk. Ivo Zernitz, commercieel directeur bij kredietverzekeraar Allianz Trade, licht toe: “Onze analisten vinden de situatie in Iran risicovol. Daarom zijn er nu geen opties om het handels- en betaalrisico op Iranese bedrijven te verzekeren. Onze analisten monitoren de situatie op dagbasis en kunnen besluiten om het huidige beleid te herzien naar gedeeltelijke dekkingsmogelijkheden of volledige dekking.”

Schakel met EU-helpdesk

Kijk eerst of jouw bedrijfsactiviteiten onder de bestaande EU-sancties vallen. Als dit niet het geval is kun je jouw kansen in Iran onderzoeken. Om de handel met Iran te verbeteren richtte de Europese Unie een helpdesk op, die je met je onderzoek helpt. Zo voert de helpdesk ‘due diligence-onderzoek’ uit. Due diligence betekent een algemeen onderzoek naar financiële, commerciële, juridische, operationele en strategische onderwerpen. In dit onderzoek wordt je potentiële Iranese partner doorgelicht over zaken als mogelijke relaties tot sancties en fraude.

Met de analysetool van de EU weet je waar je aan moet denken en tegen welke beperkingen je aanloopt.

INSTEX coördineert betalingen

Met het Instrument for Supporting Trade Exchanges (INSTEX) vonden diverse Europese landen, waaronder Nederland, een oplossing om legaal zaken te blijven doen met Iran. INSTEX coördineert als een soort verrekenkantoor betalingen voor import en export en richt zich momenteel op de handel in voedsel en landbouwproducten, medicijnen en medische apparaten. In maart 2020 vond de eerste transactie via INSTEX plaats, maar het systeem komt tot op heden niet echt van de grond. Volgens de experts geldt ook hier 'dat je deze oplossing eerst met je bank bespreekt'.

Voorbeeld

Een Nederlandse exporteur levert medische apparatuur aan Iran. INSTEX zoekt in haar netwerk een Europese partij die producten uit Iran wil importeren, zoals een Franse importeur die kiwi’s, citroenen en granaatappels uit Iran importeert. INSTEX koppelt deze bedrijven aan elkaar. Het Franse bedrijf betaalt de Nederlandse exporteur van de medische apparatuur en de Iraanse importeur betaalt de Iraanse exporteur van landbouwproducten. Zo gaat er geen geld van en naar Iran en respecteren Europese bedrijven de Amerikaanse sancties.

Politieke spanningen

In 2019 zette de VS een streep door het atoomakkoord, waarin sancties tegen Iran opgeheven werden in ruil voor het stoppen met kernwapens maken. Vanaf dat moment namen de politieke spanningen tussen Iran en de VS toe.

Iran stapte vervolgens begin 2020 zelf ook uit dit akkoord. Onderhandelingen over een nieuw atoomakkoord leverden tot dusver niks op. De EU houdt de handelsrelatie met Iran in stand. Een ingewikkeld proces, omdat de VS door sancties een grote vinger in de pap heeft. De VS kan door ‘secundaire’ sancties bijvoorbeeld boetes opleggen aan Europese bedrijven en de VS kan het voor bedrijven moeilijk maken om aan dollars te komen. Voor internationale handel zijn meestal, direct of indirect, betalingen in dollars nodig, dus zonder dollars geen handel.

Sinds de dood van de 22-jarige Mahsa Amini in september 2022 zijn er in Iran demonstaties voor vrouwenrechten en tegen het Iraanse regime. De VS legden Iran vervolgens sancties op voor het schenden van mensenrechten. Ook de EU voerde per 17 oktober 2022 mensenrechtensancties in. Sinds 20 oktober 2022 gelden voor Iran nieuwe EU-sancties als reactie op het leveren van drones aan Rusland. Meer informatie over deze sancties vind je op de website van de Rijksoverheid.

Voetnoot

Voor het schrijven van dit artikel sprak de auteur met verschillende bronnen. Gezien de politieke gevoeligheid, complexiteit, sanctiebeleid en specialistische aanpak kiezen de meeste geïnterviewden voor anonimiteit. Namen van deze personen zijn bekend bij onze redactie.