Voorkom een schadeclaim: pas de juiste cao toe

Een schadeclaim van miljoenen euro’s voor het niet toepassen van een cao: het kan. Zowel werknemers als vakbonden mogen met terugwerkende kracht een financiële vergoeding eisen als je arbeidsvoorwaarden uit een cao negeert, zoals een pensioenregeling, een minimumloon of een weekendtoeslag. Zoek daarom altijd uit of er een cao geldt voor de arbeidsovereenkomst die je afsluit met een werknemer, en check welke cao de juiste is.

Een cao bevat afspraken over verschillende onderwerpen, zoals minimumloon, pensioenregelingen, overwerk en toeslagen, maar ook pauzes of de inrichting van de werkplek. Als er een cao geldt voor jouw bedrijfstak moet je deze altijd toepassen. Maar welke cao dit is, is niet altijd duidelijk. Daardoor passen werkgevers soms geen, of de verkeerde cao toe. 

Checklist ‘Onder welke cao val ik?’

Hoe je checkt of er een cao geldt voor jouw arbeidsovereenkomst en welke cao dat dan is, verschilt per situatie. Hieronder lees je wat je in verschillende situaties kunt doen om erachter te komen of je onder een cao valt en zo ja, welke dat dan is.

Cao met andere werkgevers 

Je hebt samen met andere werkgevers een cao afgesloten met een vakbond. Dit heet een bedrijfstak-cao. Pas de arbeidsvoorwaarden uit die cao toe. 

Cao voor je hele bedrijf

Heb je een cao opgesteld voor het hele bedrijf? Dit heet een ondernemings-cao. Vooral grote bedrijven doen dit om onderhandelingen te besparen. Als je een ondernemings-cao opstelt, check dan altijd eerst of er een bedrijfstak-cao voor jouw sector geldt. Geldt er een bedrijfstak-cao, maar pas je die niet toe? Dan kan de vakbond of een werknemer achteraf met terugwerkende kracht arbeidsvoorwaarden eisen, zoals bijvoorbeeld een pensioenregeling die niet in jouw ondernemings-cao stond, maar wel in de bedrijfstak-cao. 

Cao voor de hele bedrijfstak

Heb je zelf geen cao opgesteld en ben je geen lid van een werkgeversorganisatie? Check dan op het cao-overzicht van het Ministerie van Sociale Zaken of er een cao voor jouw bedrijfstak geldt. Let op: wanneer je je cao zoekt in dit overzicht, krijg je meerdere resultaten te zien. Dit komt doordat ook cao’s uit voorgaande jaren in de zoekresultaten verschijnen. Soms kiezen ondernemers daardoor de verkeerde cao. Kijk bij het zoeken naar de juiste cao daarom altijd naar de datum. Die vind je aan het eind van de bestandsnaam.

Heb je de juiste cao gevonden? Check dan of deze algemeen verbindend is verklaard. Dat betekent dat deze voor alle werkgevers in het vakgebied geldt. Of dit zo is staat niet altijd in de cao zelf, omdat een cao soms pas later algemeen verbindend wordt verklaard. Of een cao algemeen verbindend is, vind je op de website van de vakbond die de cao heeft afgesloten. Een voorbeeld daarvan is de horeca-cao. 

Lid van werkgeversorganisatie

Ben je lid van een werkgeversorganisatie? Check of je werkgeversorganisatie een cao heeft afgesloten met een werknemersvakbond. Die cao geldt dan ook voor jou. 

Cao-expert Jan Engelvaart adviseert om regelmatig te checken of een cao in jouw bedrijfstak algemeen verbindend is verklaard. “Cao’s worden vaak pas later algemeen verbindend verklaard. Het kan zijn dat een cao niet algemeen verbindend was op het moment dat jij een arbeidsovereenkomst aanging met een werknemer. Als de cao later wel algemeen verbindend wordt verklaard, moet jij de voorwaarden van die cao dus ook toepassen. Ook op werknemers die al een arbeidscontract hadden.” 

Let op met SBI-code

Let op: ondernemers die hun SBI-code (code die de activiteit van een onderneming aangeeft) gebruiken bij het vinden van de juiste cao, komen soms in de problemen. Je bedrijfsactiviteiten kunnen anders zijn dan de bedrijfsactiviteiten die bij de SBI-code horen.

Een voorbeeld: je hebt een copyshop, je verkoopt papier en je maakt ook zelf prints. Je hebt je in het Handelsregister ingeschreven met de SBI-code voor ‘handel in papier en karton’. De cao voor non-food retail die daarbij hoort geldt dan niet voor al je werknemers; een werknemer die printwerk doet valt dan onder de cao voor grafische media. 

Valkuilen bij bepalen cao

Door onduidelijkheid over de juiste cao passen ondernemers vaak geen of de verkeerde cao toe. In onderstaande situaties gaat het regelmatig mis:

Twijfel over juiste cao

Je denkt je cao gevonden te hebben op het cao-overzicht van het Ministerie van Sociale Zaken, maar jouw bedrijfsactiviteiten komen niet helemaal overeen met de bedrijfsactiviteiten die bij deze cao horen. De beschrijving van de bedrijfsactiviteiten in de cao wordt ook wel de ‘werksfeer’ of ‘werksfeerbepaling’ genoemd. Welke bedrijfsactiviteiten onder welke cao vallen lijkt vanzelfsprekend, maar levert in de praktijk wel eens verrassingen op. Soms vallen de bedrijfsactiviteiten samen met de functiebeschrijvingen van werknemers, zoals in de kappers-cao. Soms hangen de bedrijfsactiviteiten af van het eindproduct dat een bedrijf maakt. 

Een voorbeeld: je bent een meubelmaker en je maakt je meubels met machines. Dan heb je een andere werksfeer dan een meubelmaker die meubels met de hand maakt. Je maakt wel hetzelfde eindproduct, maar op verschillende manieren. Dan is er dus ook sprake van verschillende bedrijfsactiviteiten. Je werknemers vallen dan ook onder verschillende cao’s. 

Twijfel je over de cao of werkingssfeerbepaling, neem dan contact op met je brancheorganisatie of vraag advies aan een juridisch expert. Ook hier geldt: check of de cao algemeen verbindend is verklaard, oftewel of de cao voor alle werkgevers in jouw bedrijfstak geldt.

Twijfel over werksfeerbepaling

Als je twijfelt over de beschrijving van je bedrijfsactiviteiten in de cao, laat dan een werkingssfeeronderzoek uitvoeren. Een verkeerde inschatting van de werkingssfeer kan namelijk grote financiële gevolgen hebben. 

Een voorbeeld: in de cao voor schoonmakers en glazenwassers staat dat iedere onderneming die ‘haar hoofd- of nevenberoep maakt van het op een door de opdrachtgever bepaalde locatie regelmatig of eenmalig schoonmaken, dan wel glazenwassen in, op of aan gebouwen, woningen, straten/wegen, (huisvuil-)containers, terreinen en/of verkeersmiddelen, een en ander in de ruimste zin van het woord’ onder de cao valt. Jij hebt in je winkel verkopers in dienst die twee keer per jaar de ruit moeten wassen. Je past de cao voor retail toe en niet de cao voor schoonmakers en glazenwassers. Dan kunnen je verkopers claimen dat ze recht hebben op bepaalde arbeidsvoorwaarden vanwege het schoonmaakwerk dat ze doen. Het gevolg: jij moet een financiële vergoeding betalen. 

Je product of dienst is onderdeel van een eindproduct

Soms bepalen de werkzaamheden die je doet  onder welke cao je valt en niet het eindproduct (het product dat de klant uiteindelijk koopt). Als jij een onderdeel van dat eindproduct levert, val je niet altijd onder de cao die bij dat eindproduct hoort. 

Een voorbeeld: je verkoopt plezierjachten. De metalen basis van het plezierjacht bouw je af met hout, dat je bij een ander bedrijf koopt. Omdat je metalen plezierjachten verkoopt, ben je aangesloten bij de cao voor metaelektro, maar de juiste cao is de cao voor de houtverwerkende industrie. 

Eén onderneming, verschillende bedrijfsactiviteiten

Soms vinden er binnen een onderneming verschillende bedrijfsactiviteiten plaats. In dat geval gelden er ook verschillende cao’s voor verschillende werknemers. Een voorbeeld is een supermarkt met een interne slagerij. Voor de werknemers die in de slagerij werken geldt niet de cao voor winkelpersoneel, maar de cao voor slagerijen. Bekijk in dit geval per werknemer welke cao van toepassing is.

Je bedrijfsactiviteiten veranderen

Als je bedrijfsactiviteiten veranderen, check dan of je cao verandert. Misschien viel je eerder nog niet onder een cao, maar nu wel. Het kan ook zijn dat je een andere cao op nieuwe medewerkers moet toepassen. Je bent zelf verantwoordelijk voor het toepassen van de cao. Engelvaart adviseert om bij twijfel een juridisch expert of een vakgenoot mee te laten kijken. Een juridisch expert ziet of je nog steeds onder de dezelfde werksfeerbepaling valt en een vakgenoot weet welk werk bij nieuwe bedrijfsactiviteiten komt kijken.  

Je hebt oproepkrachten in dienst

Voor uitzendkrachten geldt de uitzend-cao. Het uitzendbureau past de cao toe op de arbeidsovereenkomst. 

Verstrijken algemeen verbindende cao

Als een cao afloopt, bijvoorbeeld na twee jaar, is de cao niet meer algemeen verbindend. Je hoeft de arbeidsvoorwaarden uit die cao dan niet toe te passen, totdat er een nieuwe cao is die algemeen verbindend is verklaard. Dit betekent dat je volgens de oude cao bijvoorbeeld weekendtoeslag moest  betalen en nu niet. “Deze ‘cao-loze periode’ kan door cao-onderhandelingen soms wel negen maanden duren,” licht Engelvaart toe. “In die periode bepaal je als werkgever dus zelf de arbeidsvoorwaarden.”

Cao-ontwikkelingen in de gaten houden

Heb je een cao afgesloten, dan is het verstandig de ontwikkelingen van de cao in de gaten te houden. De cao-kijker informeert over de meest recente cao-akkoorden.