Fraudetrends: zo maken oplichters je het leven zuur

Criminelen gebruiken fraudetechnieken om mensen of bedrijven op te lichten, te bestelen of onder druk te zetten. Criminelen veranderen steeds hun methode om snel geld te verdienen. Ze richten zich steeds meer op digitale fraude, afpersing en ondermijning.

Uit CBS-misdrijfcijfers blijkt in 2020 en 2021 een sterke toename van witwassen (+75%) en afpersing (+25%). Criminelen proberen illegaal verkregen ‘zwart geld’ wit te wassen door te investeren in bedrijven of door zelf bedrijven op te zetten. Witwassen is een vorm van ondermijning. Nadat een ondernemer samenwerkt met een crimineel, en van die samenwerking afhankelijk wordt, kan de volgende stap afpersing zijn. Het kabinet trekt in 2022 524 miljoen extra uit voor bestrijding van ondermijnende criminaliteit.

Cybercrime

Naast afpersing en ondermijning neemt ook digitale oplichting en cybercrime sterk toe. Uit genoemde CBS-cijfers blijkt sinds 2019 een verdubbeling van fraude met valse documenten en facturen en zelfs een verdrievoudiging van ‘computervredebreuk’ ofwel digitale inbraak. Het aantal datalekken is in 2021 met 88% gestegen volgens de Autoriteit Persoonsgegevens.

Sterke groei in fraude

De schademeldingen die Fraudehelpdesk in 2020 ontving hadden een totale waarde van 41 miljoen euro. In 2019 was dit nog ruim 26 miljoen, een groei van ruim vijftig procent. In 2021 steeg dit schadebedrag verder naar bijna 47 miljoen.

Bij Fraudehelpdesk komen meldingen binnen van bedrijven en van particulieren. Woordvoerder Tanya Wijngaarde ziet enkele opvallende verschuivingen: “Oplichters maken gebruik van complete databestanden van callcenters om specifieke groepen doelgericht te benaderen. Criminelen verzamelen meer informatie over slachtoffers. Met deze kennis misleiden criminelen hun slachtoffer makkelijker omdat ze door de kennis betrouwbaar overkomen.”

Bron: Fraudehelpdesk

‘Fraude zal nooit verdwijnen’

“Fraude kwam in het oude Rome al veel voor en het zal ook nooit verdwijnen. Het is en blijft een ‘wapenwedloop’ tussen oplichters en opsporing”, schrijft historicus Anton van Hooff in zijn blog. Door digitalisering kunnen criminelen sneller en op grotere schaal frauderen. Ook voor al langer bestaande fraudetechnieken gebruiken oplichters tegenwoordig digitale communicatie.

Zelfde fraude, nieuwe manier

Vóór de digitalisering van het zakendoen bestonden er al diverse vormen van bedrijfsfraude. Tien jaar geleden kwam acquisitiefraude veel voor. Hierbij krijgt een ondernemer een aanbieding voor het plaatsen van een dure advertentie in een bedrijvengids. Een modernere variant daarvan is domeinnaamfraude, waarbij je een aanbieding krijgt voor het reserveren van een extra domeinnaam tegen hoge kosten. De oplichters proberen via de telefoon snel een mondelinge overeenkomst te sluiten. Vervolgens krijg je een schriftelijke bevestiging van de ‘afspraak’ met een factuur.

Oplichten door misleiden

Uit CBS-cijfers van geregistreerde misdrijven blijkt in de afgelopen tien jaar tijd een verdubbeling van bedrog door oplichting. Een bekende vorm van misleiding en oplichting van bedrijven is het winnen van vertrouwen door eerst een aantal kleinere bestellingen of opdrachten keurig te betalen. Daarna plaatst de ‘vriendelijke fraudeur’ een grotere bestelling en betaalt deze niet. Plots blijkt het bedrijf van de fraudeur niet meer actief, je bent dan het slachtoffer van faillissementsfraude. Er zijn diverse andere vormen van fraude tegen bedrijven door misleiding zoals fraude door eigen personeel, bedrijfsspionage, vals geld en zakelijke identiteitsfraude, waarbij een criminele aanbieder doet alsof die een bekend en betrouwbaar bedrijf is.

Fraude digitaliseert

Het Centraal Bureau voor de Statistiek telt minder traditionele criminaliteit en meer cybercrime. Bij cybercrime breken internetcriminelen in op je computer of netwerk. “De fraudeur maakt gebruik van de gemakken van de digitale communicatie. Oplichters zoeken steeds technieken waarbij ze zo succesvol mogelijk zijn. Digitale technieken verbeteren en steeds meer data zijn snel voorhanden. Je kunt zo makkelijk grote groepen via verschillende kanalen oplichten”, vertelt Joris den Bruinen. Hij is directeur van The Hague Security Delta, een netwerk van bedrijven, overheden en kennisinstellingen, dat samenwerkt aan oplossingen voor digitale veiligheid.

Ook mkb is doelwit van cybercrime

Ook kleinere bedrijven zijn steeds afhankelijker van digitale informatie, ziet Rutger Leukfeldt. Hij is als gedragswetenschapper en criminoloog verbonden aan de Haagse Hogeschool en het Nederlands Studiecentrum Criminaliteit en Rechtshandhaving. “Zonder dat je het in de gaten hebt, digitaliseert je bedrijf. Denk aan online boekhouding, een digitaal klantenbestand of zelfs een volledig ‘smart’ bedrijfsproces. Criminelen gebruiken die nieuwe digitale mogelijkheden om je bedrijf binnen te komen.” Diefstal en inbraak zijn in 2020 en 2021 met 23% afgenomen, terwijl bedrog en oplichting sterk zijn toegenomen.

Extra kwetsbaar door corona

“Sinds corona zijn we meer gaan thuiswerken, daarmee zijn er meer mogelijkheden om een netwerk binnen te komen. Bovendien zijn we nieuwe tools gaan gebruiken. Criminelen misbruiken het feit dat je de berichten en vormgeving van zo’n nieuw programma nog niet goed kent”, vertelt Leukfeldt. Deze situatie biedt criminelen nieuwe kansen en vergroot de risico’s voor bedrijven: “Criminelen gebruiken corona voor bijvoorbeeld nepwebsites die schaarse producten aanbieden, zoals beschermingsmiddelen. Of om nepberichten te verspreiden over coronatests of een vaccinatieafspraak.”

Toename ondermijning en afpersing

Een ondernemer die in financiële problemen komt, zal misschien zonder het te weten een criminele investering in diens bedrijf accepteren. Criminelen en fraudeurs proberen zwart geld te investeren in bestaande bedrijven, dit heet ondermijning. Zodra de ondernemer afspraken maakt met criminelen, kan die slachtoffer worden van afpersing en zelfs geweld. De investeerder kan de ondernemer ook dwingen om overeenkomsten met bepaalde leveranciers af te sluiten tegen hoge tarieven. Let ook op als je als eigenaar je bedrijfspand verhuurt, en voorkom dat het wordt misbruikt voor bijvoorbeeld drugsproductie, opslag van verboden handelswaar of illegale onderhuur.

Corruptie in het buitenland

“Corruptie komt helaas in veel landen voor”, vertelt Yente Morsink, beleidsmedewerker van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Zij ziet dat vooral omkoping van ambtenaren, met name in het buitenland, een groot probleem is. “Doorgaans verdwijnt 25% van de aanneemsom bij overheidsaanbestedingen in de zakken van corrupte ambtenaren. Corruptie leidt tot oneerlijke concurrentie, verkeerde investeringskeuzes en minder vertrouwen in de rechtsstaat. Ook leidt het tot reputatieschade en financiële schade voor de maatschappij en het bedrijfsleven. Bedenk goed dat het meewerken aan corruptie strafbaar is en kan leiden tot lange gevangenisstraffen.”

In de brochure Eerlijk zakendoen, zonder corruptie vind je informatie over het voorkomen van corruptie. Je leest er bijvoorbeeld wat je moet doen als iemand je vraagt om steekpenningen te betalen.

Oplichters worden steeds beter

Den Bruinen ziet de kwaliteit van de criminele activiteiten toenemen: “De slaagkans van fraudeurs neemt toe als de acties zoveel mogelijk lijken op legale communicatie en handelspraktijken. De informatie over ons zakelijke en sociale leven delen we graag en veel via social media. Deze informatie gebruiken criminelen om hun acties goed voor te bereiden.” Omdat we steeds meer informatie online delen, wordt het voor criminelen makkelijker om ons te misleiden. De oplichtingstechnieken verbeteren van jaar tot jaar. Denk bijvoorbeeld aan spoofing, social engineering, deepfake, nepwebsites en nep-betaalpagina’s.

Online training over misleiding

Oplichters werken op verschillende manieren. Bepaalde elementen zie je vaak terug in de tactiek van criminelen. Ze spelen in op de actualiteit, maken misbruik van goed vertrouwen en dwingen je snel te handelen in een phishingmail of sms. De Nederlandse banken startten in 2022 een training die mensen alert maakt op misleiding.

Samenwerking in de opsporing

Den Bruinen zou graag zien dat de aangiftebereidheid in Nederland toeneemt. “Door aangifte te doen, is het maatschappelijke probleem van criminaliteit en fraude beter zichtbaar. Het is belangrijk dat alle partijen die een rol hebben in opsporing actief met elkaar en met de politie samenwerken.” De Fraudehelpdesk helpt bedrijven en consumenten met informatie over actuele fraudevoorbeelden en met tips om oplichting te voorkomen.

Hackhelpdesk en Vertrouwenslijn

Ben je gehackt of denk je dat je gehackt bent? Op Hackhelpdesk.nl vind je een stappenplan en praktische oplossingen waarmee je verdere schade voorkomt.

Ben je afgeperst of bedreigd? Neem contact op met de Vertrouwenslijn Afpersing, een onafhankelijke hulplijn waar ondernemers met hun zorgen en problemen terecht kunnen.