Producent of importeur van wegwerpplastic? Dit moet je regelen

Per uur belandt er een hoeveelheid plastic in zee waarmee je elf olympische zwembaden zou kunnen vullen. Het grootste deel van dat zwerfafval bestaat uit plastic producten die slechts een keer gebruikt worden. Denk aan ballonnen, zakjes en drinkbekers. Ben jij producent of importeur van plastic producten voor eenmalig gebruik? Dan is de kans groot dat de Uitgebreide Producentenverantwoordelijkheid (UPV) Zwerfafval ook voor jou geldt. Je betaalt dan mee aan het inzamelen en opruimen van het zwerfafval.

Voor miljoenen zeehonden, dolfijnen, schildpadden en andere dieren is plastic in de oceanen dodelijk. Om de plasticsoep tegen te gaan bestaat sinds januari 2023 de UPV Zwerfafval. Een UPV bepaalt dat je als producent en importeur meebetaalt aan het afvalbeheer van producten die je in de handel brengt. En dat je klanten aanspoort bewuster om te gaan met je producten na gebruik. Rijkswaterstaat voert in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat de organisatie van de UPV uit.
Ook voor andere producten bestaat een UPV. Zoals voor textiel, batterijen en autobanden. 

Geldt de UPV Zwerfafval voor mij?

Of je het nu single use plastic (SUP), wegwerpplastic of wegwerpproduct noemt: binnen de UPV Zwerfafval vallen ze allemaal onder de term ‘kunststofproducten voor eenmalig gebruik’. Ben je producent of importeur hiervan? Dan betaal je verplicht mee aan de UPV Zwerfafval. Ook geldt de UPV voor jou als je als opdrachtgever je naam, merk of logo laat plaatsen op wegwerpproducten of -verpakkingen. Bijvoorbeeld wanneer je de naam van je winkel op een plastic tasje laat plaatsten.

Over welke producten gaat de UPV Zwerfafval?

De UPV Zwerfafval is bedoeld voor de tien kunststofproducten voor eenmalig gebruik die je veel vindt in het zwerfafval. Denk aan ballonnen, zakjes en wikkels. Daarbij maakt de UPV verschil tussen twee soorten plastic: plastic wegwerpverpakkingen en plastic wegwerpproducten.

De plastic wegwerpverpakkingen waarvoor de UPV geldt zijn:

• kunststof voedselverpakkingen
• drankverpakkingen en drankflessen van maximaal 3 liter
• kunststof drinkbekers
• kunststof zakjes en wikkels
• lichte kunststof draagtassen

Daarnaast geldt de UPV Zwerfafval voor een aantal wegwerpproducten:

• ballonnen
• vochtige doekjes
• tabaksproducten met filter en losse filter.
   

Ook maandverband en tampons horen binnen de UPV-verplichting. Voor deze producten betaal je niet voor het opruimen van zwerfafval. Wel ben je verplicht om je klanten aan te moedigen om beter om te gaan met wegwerpplastic na gebruik.

Zo houd je je aan de UPV-verplichting

Je kunt je op twee manieren aan de UPV-verplichtingen houden: via een producentenorganisatie of zelfstandig. Welke manier bij jouw situatie past hangt af van het soort wegwerpplastic dat je op de markt brengt.

Je eerste stap is altijd: melding doen bij de producentenorganisatie Verpact of Rijkswaterstaat over de hoeveelheid plastic dat je in de handel brengt. Vervolgens betaal je voor het opruimen. Je krijgt elk jaar een factuur van de producentenorganisatie Verpact. Hoe je betaalt als je producent bent van plastic producten zoals ballonnen is nog niet bekend. Daarnaast moedig je klanten aan om zwerfafval te voorkomen. Houd je je niet aan de verplichtingen van de UPV? Dan riskeer je een boete. De Inspectie Leefomgeving en Transport houdt actief bij welke partijen meldingsplicht hebben.

Aanmelden plastic verpakkingen

Breng je als importeur of producent plastic verpakkingen op de markt? Dan moet je je aanmelden bij producentenorganisatie Verpact. Na je aanmelding geef je aan hoeveel plastic verpakkingen je in een jaar op de markt hebt gebracht. Dit doe je elk jaar opnieuw. Verpact zorgt dat de gegevens van importeurs en producenten van plastic verpakkingen terechtkomen bij Rijkswaterstaat. De producentenorganisatie regelt ook alle andere verplichtingen van de UPV Zwerfafval. Zoals het rapporteren aan Rijkswaterstaat over de hoeveelheid plastic die op de Nederlandse markt is gebracht. En de betalingen aan gemeenten en gebiedsbeheerders.

Aanmelden plastic producten

Voor de andere soorten kunststofproducten is er geen producentenorganisatie. Dat betekent dat je zelf moet voldoen aan de UPV-verplichtingen. Je meldt je eenmalig aan bij Rijkswaterstaat met het meldingsformulier UPV Zwerfafval. Er zijn aparte meldingsformulieren voor ballonnen, vochtige doekjes of tabaksproducten met filter of losse filters.

Je betaalt voor het opruimen

Zwerfafval opruimen is duur. Het kost Nederland jaarlijks 304 miljoen euro. Daarvan betaalden gemeenten voorheen het grootste deel. Door invoering van de UPV Zwerfafval verschuiven die kosten naar de producenten en importeurs. Voor elk product dat je in de handel brengt betaal je een vast bedrag. De prijs verschilt per product. Voor plastic verpakkingen is dat € 2,30 per 1000 stuks verpakkingen. Je betaalt achteraf; over het jaar 2023 betaal je pas in 2024. Ben je aangesloten bij de producentenorganisatie Verpact? Dan gaat de betaling via deze organisatie. En betaal je al wel in 2023. Op basis van de aangifte die je doet bij Verpact ontvang je een factuur

Moedig klanten aan om zwerfafval te voorkomen

Voor zwerfafval geldt: opruimen is goed, voorkomen is beter. Daarom ben je als producent of importeur van wegwerpplastic verplicht om je klanten te laten weten dat plastic in zwerfafval negatieve gevolgen heeft. Daarvoor maak je een ‘bewustwordingsplan’. In dat plan beschrijf je ook hoe je klanten aanspoort om bewust om te gaan met je afgedankte product. Moedig klanten aan om afval op de juiste manier weg te gooien. Geef instructies of organiseer een opruimdag. Je kunt zelf bepalen hoe het plan eruitziet. Plan klaar? Mail het naar producentenverantwoordelijkheid@rws.nl. Je maakt elke drie jaar een nieuw bewustwordingsplan. Voor plastic verpakkingen voldoe je aan deze verplichting via Verpact.

Jaarlijks verslag inleveren

Je bent aangemeld bij UPV Zwerfafval, maar er bestaat geen producentenorganisatie voor je product? Dan moet je ieder jaar een UPV-verslag maken. Voor 1 april lever je een formulier in. Daarin beschrijf je hoe je je aan de UPV-verplichtingen houdt en hoeveel wegwerpplastic je op de markt hebt gebracht.