Zo werken internationale sancties

Sancties zijn internationale maatregelen tegen een land, organisatie of persoon. Een overheidsorganisatie kan sancties opleggen. Het is een reactie op politieke gebeurtenissen en maakt de handel tussen betrokken partijen moeilijk of zelfs onmogelijk. Op dit moment wordt het internationale handelsverkeer met Rusland onder andere door sancties beperkt, omdat het land Oekraïne is binnengevallen.

Als er een sanctie voor een land geldt, kan dit inhouden dat je een bepaald product niet mag exporteren of importeren. Of dat je geen zaken mag doen met bepaalde mensen of bedrijven in dat land. Naast sancties kun je bij het zakendoen met andere landen handelsbelemmeringen ervaren die problemen bij je im- en export veroorzaken.

Opleggen van sancties

Onder meer de Verenigde Naties (VN) en de Europese Unie (EU) kunnen sancties opleggen. Met deze dwingende maatregelen bestrijden zij terrorisme of bestraffen zij ongewenst gedrag. Er gelden sanctiemaatregelen voor tientallen landen. Iran, Venezuela en Libië zijn naast Rusland voorbeelden van landen waartegen sancties gelden.

Sancties Rusland

Tegen Rusland gelden sinds 2014 verschillende sancties. Nadat Rusland eind februari 2022 buurland Oekraïne binnenviel, heeft de EU extra economische en financiële sancties ingesteld tegen het land. De maatregelen bestaan onder meer uit financiële beperkingen tegen staatsbanken en grote staatsbedrijven, een exportverbod voor verschillende goederen, een importverbod voor wapens en gerelateerde producten en met verschillende personen, bedrijven en organisaties mag je geen zaken meer doen.

Onderdeel van het sanctiepakket tegen Rusland is het verwijderen van een aantal Russische banken uit het internationale betaalsysteem SWIFT. RVO heeft een overzicht van de sancties en actuele informatie.

Omzeilen sancties

Uit CBS-cijfers blijkt dat er in de handel met Rusland verschuivingen plaatsvinden naar uitwijklanden. Dit zijn buurlanden van Rusland, zoals Polen, Finland, Litouwen, Letland en Kazachstan. Via deze landen komen sanctiegoederen alsnog in Rusland terecht (bron: FD).

Als je vermoedt dat je klant goederen doorlevert aan Rusland vraag dan om een eindgebruikersgarantie. Hierin belooft je klant dat de producten niet alsnog in Rusland belanden. Het bepalen van de eindbestemming van je product blijft lastig. Er kan altijd een tweede of derde koper zijn.

Oekraïne

Ook tegen Oekraïne gelden momenteel verschillende sancties. Deze zijn niet gericht tegen de huidige regering, maar tegen specifieke personen en bedrijven. Bijvoorbeeld omdat zij een rol speelden in de verduistering van Oekraïense staatstegoeden, de illegale inlijving van de Krim of de destabilisering van Oost-Oekraïne.

Overzicht met sanctiemaatregelen

Overheden leggen sancties vast in verordeningen of besluiten. Ze delen het opleggen van sancties meestal via nieuwsbronnen als radio en televisie. Een compleet overzicht van sancties van de VN en de EU vind je op deze websites:

• Verenigde Naties
• EU Sanctions Map
• Nederlandse Douane

De Rijksoverheid heeft meer achtergrondinformatie over internationale sancties.

Controleren sanctielijsten

Stel, je hebt een lopend contract met een klant in een land waarvoor nu een sanctie geldt. Mogelijk kun je de eerder gemaakte afspraken dan niet meer nakomen. Controleer in zo’n geval je zakenpartner en ga na waar hij het product voor gebruikt of aan welke partijen hij doorlevert. Gebruik hiervoor de lijst met actuele personen, bedrijven en organisaties waarvoor wereldwijd EU-sancties gelden.

Op de overzichtspagina van deze website kies je uit het rijtje downloads de ‘Consolidated Financial Sanctions in PDF Format’. Je kunt de lijst gemakkelijk als pdf-bestand downloaden. Voor het gebruik van deze lijst heb je geen account nodig. In dit bestand kun je met de Ctrl+F-toetsen op naam zoeken.

Laat je goed informeren of je jouw product of dienst naar een land met sancties mag exporteren. Misschien geldt een verbod of heb je een uitvoervergunning nodig. Dit ga je na bij de Centrale Dienst In- en Uitvoer (CDIU). Voor het uitzoeken heb je de HS-code van je product nodig.

Meest voorkomende strafmaatregelen

Bij het opleggen van sancties aan landen gaat het meestal om deze vier strafmaatregelen:

1. Financiële sancties

Financiële sancties zorgen voor het opdrogen van een belangrijk deel van de geldstromen in en tussen landen. Denk aan het bevriezen van banksaldo’s en het verbieden van het (in)direct geld geven aan bepaalde personen en organisaties. Er kan ook een algeheel verbod van kracht zijn op financiële transacties van en naar een bepaald land.

2. Handelsbeperkingen

Een embargo geldt soms ook voor goederen waaraan gezaghebbers in dat land geld verdienen, zoals olie of hout. Soms geldt een aanvullende vergunningsplicht. Bijvoorbeeld voor gevoelige goederen, software en technologie die een land zou kunnen gebruiken in wapenprogramma’s.

Diamanten

Op de handel in ruwe diamanten gelden sancties. Het gaat hierbij om 'conflictdiamanten' of 'bloeddiamanten'. Rebellen verhandelen deze kostbare stenen voor het financieren van een gewapend conflict met de overheid van hun land. Het Kimberley Proces is een internationaal samenwerkingsverband dat zich inzet om conflictdiamanten uit de handel te weren. Het Antwerp World Diamond Centre legt meer uit over de import of export van ruwe diamanten.

3. Reis- en visumbeperkingen

Sancties kunnen betrekking hebben op bepaalde personen. Voor deze personen kan een reis- of visumverbod gelden.

4. Wapenembargo’s

Wapenembargo’s zorgen voor een verbod op import of export van bijvoorbeeld wapens, beschermende kleding en legervoertuigen. Ook goederen voor tweeërlei gebruik, ofwel dual-use goederen, zoals een nachtkijker, vallen onder een wapenembargo.

Uitzonderingen op sancties

Internationale sancties moeten de juiste personen en organisaties raken. De bevolking van het getroffen land wordt zoveel mogelijk ontzien. Daarom zijn er altijd uitzonderingen. Bijvoorbeeld diplomatiek verkeer, het leveren en financieren van humanitaire goederen en crisisbeheersingsoperaties.

Overtreden van sancties

Sanctiemaatregelen in een EU-verordening zijn in alle EU-lidstaten van kracht. De Nederlandse overheid zet deze maatregelen niet om naar Nederlandse wetgeving. Wel bepaalt de Nederlandse regering in een sanctieregeling dat het overtreden van de verordening strafbaar is. De regering moet hiervoor sancties uit EU-besluiten wel naar Nederlands recht omzetten.

Bij het overtreden van een sanctie, overtreed je de Sanctiewet 1977. Daarmee pleeg je een economisch delict, dit is een strafbaar feit. Dit geldt ook als je een sanctie bewust omzeilt. Hiervoor kun je een boete of gevangenisstraf krijgen. De hoogte van de boete of straf hangt af van de verwijtbaarheid van je overtreding. Het overtreden van de sanctie leidt daarnaast meestal tot reputatieschade en hoge juridische kosten.

De Rijksoverheid heeft informatie over het beleid voor internationale sancties.

Verschil sancties en handelsbelemmeringen

Handelsbelemmeringen zijn ‘drempels’ die je ervaart bij internationaal zakendoen. Het land waarmee je zakendoet bepaalt deze. Denk aan onnodige administratieve regels of niet afgesproken invoerheffingen. Anders dan bij een sanctie zijn belemmeringen niet opgenomen in een EU-verordening of -besluit. Als je handelsbelemmeringen ervaart meld deze dan bij het Meldpunt Handelsbelemmeringen van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Samen met dit meldpunt bepaal je hoe je de handelsbelemmering kunt oplossen.

Binnen de EU

Als een EU-land de Europese regels niet goed naleeft, kun je ook binnen de EU handelsbelemmeringen ervaren. Bijvoorbeeld doordat een overheidsinstantie zich niet houdt aan regels over de interne markt. Zoals het niet erkennen van een diploma of beroepskwalificatie. Deze belemmeringen kun je melden bij het Europese netwerk SOLVIT. Dit netwerk bemiddelt gratis tussen jou en betrokken nationale instanties bij het zoeken naar een oplossing voor de belemmering.

RVO heeft informatie over het melden van handelsbelemmeringen bij de Europese Commissie.