Zo werken internationale sancties

Sancties zijn internationale maatregelen tegen een land, organisatie of persoon. Vaak legt een overheidsorganisatie de maatregelen op. Het is een reactie op politieke gebeurtenissen. En maakt de in- en verkoop tussen betrokken partijen moeilijk of zelfs niet meer mogelijk.

Geldt er een sanctie voor je export- of importland? Dit betekent vaak dat je een bepaald product niet mag exporteren of importeren. Of dat je geen zaken mag doen met bepaalde mensen of bedrijven in dat land. Naast een sanctie kom je bij het zakendoen met andere landen soms een handelsbelemmering tegen. Deze hindernis veroorzaakt problemen bij je im- en export. 

Opleggen van sancties

De Verenigde Naties (VN) en de Europese Unie (EU) leggen sancties op. Met deze dwingende maatregelen vechten ze tegen terrorisme of bestraffen ze ongewenst gedrag. Er zijn sanctiemaatregelen voor tientallen landen. Bijvoorbeeld Iran, Noord-Korea, Libië en Rusland.

Overzicht met sanctiemaatregelen

Overheden leggen sancties vast in verordeningen of besluiten. Ze delen de sancties meestal via nieuwsbronnen als radio en televisie. Een compleet overzicht van sancties van de VN en de EU vind je op deze websites:  

• Verenigde Naties
• EU Sanctions Map
• Nederlandse Douane

De Rijksoverheid heeft meer informatie over internationale sancties.

Controleren sanctielijsten

Stel, je hebt een lopend contract met een klant in een land waarvoor ineens een sanctie is. Eerder gemaakte afspraken nakomen, lukt dan misschien niet meer. Controleer in zo’n geval je zakenpartners. En ga na waar ze het product voor gebruiken. En aan welke klanten ze je producten verkopen.

Gebruik hiervoor de lijst met actuele personen, bedrijven en organisaties waarvoor wereldwijd EU-sancties zijn. Op de overzichtspagina van deze website kies je uit het rijtje downloads de ‘Consolidated Financial Sanctions in PDF Format’. Download de lijst als pdf-bestand. Voor het gebruik van deze lijst heb je geen account nodig. In dit bestand zoek je met de Ctrl+F-toetsen op naam.  

Zoek uit of je producten of diensten naar een land met sancties mag exporteren. Misschien is er een verbod of heb je een uitvoervergunning nodig. Dit ga je na bij de Centrale Dienst In- en Uitvoer (CDIU). Voor het uitzoeken heb je de HS-code van je product nodig. 

Meest voorkomende strafmaatregelen

Bij het opleggen van sancties aan landen gaat het meestal om deze vier strafmaatregelen:

1. Financiële sancties

Door financiële sancties droogt een belangrijk deel van de geldstromen in en tussen landen op. Denk aan banksaldo’s bevriezen. En (in)direct geld geven aan bepaalde personen en organisaties verbieden. Soms is er een compleet verbod op geld ontvangen of betalen van en naar een bepaald land. Of hebben lokale banken geen aansluiting meer op het internationale betaalsysteem SWIFT.

2. Handelsbeperkingen

Een embargo is soms ook geldig voor goederen waaraan gezaghebbers in dat land geld verdienen. Olie of hout bijvoorbeeld. Embargo is een ander woord voor verbod. Soms heb je een aanvullende vergunning nodig. Bijvoorbeeld voor gevoelige goederen, software en technologie die een land misschien gebruikt in wapenprogramma’s.  

Diamanten

Voor de in- en verkoop van ruwe diamanten zijn strafmaatregelen. Het gaat dan om 'conflictdiamanten' of 'bloeddiamanten'. Rebellen verhandelen deze kostbare stenen en financieren hiermee een gewapend conflict met de overheid van hun land. Het Kimberley Proces is een internationaal samenwerkingsverband. Deze organisatie wil de in- en verkoop van conflictdiamanten tegenhouden. Het Antwerp World Diamond Centre legt meer uit over de import of export van ruwe diamanten.

3. Reis- en visumbeperkingen

Sancties zijn er soms alleen voor bepaalde personen. Zij krijgen dan een reis- of visumverbod.  

4. Wapenembargo’s

Wapenembargo’s zorgen voor een verbod op import of export van bijvoorbeeld wapens, beschermende kleding en legervoertuigen. Ook goederen, die je op meer manieren kunt gebruiken vallen onder een wapenembargo. Dit noem je dual-use goederen. Bijvoorbeeld sommige brandvertragers. Deze gebruik je in de bouw, maar ook als grondstof voor gifgas. Voor deze goederen heb je een vergunning nodig. 

Uitzonderingen op sancties

Internationale sancties moeten de juiste personen en organisaties raken. En de bevolking van het getroffen land zoveel mogelijk sparen. Daarom zijn er altijd uitzonderingen. Bijvoorbeeld diplomatiek verkeer, het leveren en financieren van goederen voor personen en maatregelen voor het onder controle houden van een crisis.

Overtreden van sancties

Sanctiemaatregelen in een EU-verordening zijn geldig in alle EU-lidstaten. De Nederlandse overheid past deze maatregelen niet aan naar Nederlandse wetten. Wel bepaalt de Nederlandse regering in een sanctieregeling dat het overtreden van de verordening strafbaar is. Hiervoor zet de regering sancties uit EU-besluiten om naar Nederlands recht. 

Bij het overtreden van een sanctie, overtreed je de Sanctiewet 1977. Je pleegt dan een economisch delict, dit is een strafbaar feit. Je krijgt hiervoor een boete of gevangenisstraf. De hoogte van de boete of straf hangt af van je schuld aan de overtreding. Een sanctie overtreden zorgt meestal ook voor reputatieschade en hoge juridische kosten. 

Ontwijken van sancties

Een sanctie bewust ontwijken is ook strafbaar. Vermoed je dat je klant de goederen uiteindelijk levert aan een land waarvoor maatregelen zijn? Vraag dan om een eindgebruikersverklaring. Deze verklaring heet ook wel een End User Statement (EUS). 

Hierin vertelt je klant meer over verkoop en gebruik van de producten. De eindbestemming van je product bepalen blijft lastig. Er kan altijd een tweede of derde koper zijn. 

De Rijksoverheid heeft informatie over het beleid voor internationale sancties.

Verschil sancties en handelsbelemmeringen

Handelsbelemmeringen zijn ‘drempels’ die je tegenkomt bij internationaal zakendoen. Het land waarmee je zakendoet bepaalt deze drempels. Denk aan onnodige administratieve regels of niet afgesproken invoerheffingen. Belemmeringen staan niet in een EU-verordening of -besluit. Kom je handelsbelemmeringen tegen? Meld deze dan bij het Meldpunt Handelsbelemmeringen van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Samen met dit meldpunt zoek je naar een oplossing voor je probleem.  

Binnen de EU

Als een EU-land zich niet goed houdt aan de Europese regels, ervaar je ook binnen de EU handelsbelemmeringen. Bijvoorbeeld doordat een overheidsorganisatie de regels over de interne markt niet volgt. En je diploma of beroepskwalificatie niet erkennen. JJe meldt deze belemmeringen bij SOLVIT. Dit Europese netwerk bemiddelt gratis tussen je bedrijf en betrokken nationale organisaties bij het zoeken naar een oplossing.