Mkb 2023: zet je brein aan het werk en kijk wat er speelt

De schaarste aan grondstoffen, de hoge energieprijzen en andere oplopende kosten zullen voor ondernemers een stevig stempel drukken op 2023. Jacco Vonhof, voorzitter van MKB-Nederland, ziet ondanks deze sombere ontwikkelingen nog wel kansen. “We moeten meer investeren in onze strategische autonomie.” Vonhof is een van de zeven experts die een visie geeft op de trends en kansen die zij signaleren voor volgend jaar.

Welke trends zie jij komend jaar voor het mkb?

Trend 1: verduurzamen of stoppen

“De blik op volgend jaar wordt verduisterd door de gevolgen van geopolitieke spanningen in de wereld. We hebben te maken met schaarste aan grondstoffen en energie, omdat leveringen vanuit de hele wereld onder druk staan. De wereldeconomie is aan het resetten. Dat zet een aantal zaken in een versnelling of juist op de rem. De energietransitie die was ingezet om de klimaatdoelen te halen, wordt onder druk van stijgende energieprijzen enorm versneld. Mkb-ondernemers zoeken mogelijkheden om energie te besparen en te verduurzamen, om te kunnen blijven produceren. Maar door de buitengewone prijsontwikkeling zullen met name energie-intensieve mkb’ers een enorme uitdaging hebben. Daarbij hebben we ook te maken met een ongelijk internationaal speelveld. Sommige landen geven ruimere steunmaatregelen dan andere. Ondernemers zullen het komende jaar keuzes moeten maken. Hoopvolle keuzes, door de transitie naar duurzaamheid te maken, of negatieve keuzes, door te stoppen met produceren of zelfs failliet te gaan. Het wordt een ingewikkeld jaar.”

Trend 2: war on talent

“Nog een negatieve trend is de krapte op de arbeidsmarkt, de ‘war on talent’ die is losgebarsten. Het wordt een stevige uitdaging om hier oplossingen voor te vinden. Aan de andere kant zal deze trend de digitalisering en robotisering versnellen; investeringen op dit vlak worden aantrekkelijker. Maar dan moet je wel kúnnen investeren. Arbeidsintensieve bedrijfstakken zoals de horeca of sommige productiebedrijven moeten nadenken over hoe ze meer mensen aan het werk krijgen, of hoe ze mensen meer kunnen laten werken. Daarvoor zullen ze ook moeten kijken naar groepen die ze eerder misschien niet zo in beeld hadden, zoals ouderen. Belangrijk is wel dat als mensen meer gaan werken, ze daar ook iets aan overhouden. Dat betekent vooral dat de kosten op arbeid omlaag moeten, want van elke euro méér loon houden mensen erg weinig over. Ondernemers kunnen de extreem hoge inflatie van nu onmogelijk volledig compenseren. Daarom is het goed dat het kabinet geld uittrekt voor de koopkracht en om de hoge energierekening van huishoudens deels te compenseren.”

Welke kansen zijn er voor ondernemers?

“Ondernemers zijn dwangmatig optimistisch, dus kansen zijn er altijd. Mede als gevolg van corona en de problemen die toen speelden, is het besef ontstaan dat we als land of als continent een aantal zaken zelf moeten kunnen produceren, waardoor we minder afhankelijk worden van andere landen. Strategische autonomie heet dat. Daarnaast heeft het kabinet de ambitie om in Nederland een goed vestigingsklimaat te hebben. We moeten daarom ondernemers de kans geven te investeren in het dichterbij halen van de productie. Met onze high tech-industrie, kennisinstituten en producerende bedrijven moeten we daar als Nederland toe in staat zijn. Het kabinet moet hierop een visie ontwikkelen. Daarnaast is corona nog niet verdwenen. Ook ondernemers moeten zich daar goed op instellen. Corona kan nog steeds een risico zijn, maar het biedt ook kansen om je werkproces versneld te digitaliseren en te investeren in het welzijn en welbevinden van je medewerkers.”

Welke bedreigingen zijn er voor ondernemers?

“Die zitten in de geopolitieke spanningen en de ingrepen in de vrije markt, die daar het begrijpelijke gevolg van zijn. Die gevolgen zijn groot en er is nauwelijks op te sturen, omdat het vaak op korte termijn gebeurt. Daarnaast zien we onvrede en onrust in de maatschappij en politieke onzekerheid, door een kabinet dat veel ingewikkelde dossiers moet oplossen. Het risico is dat het kabinet daardoor te laat inspeelt op maatschappelijke trends en hapsnap reageert. Ook dat is lastig voor ondernemers. Daarnaast komen de vakbonden op dit moment met hoge looneisen, wat een nachtmerrie is voor ondernemers. De inflatie, de gestegen energiekosten, meer werken meer lonend maken zijn zaken die we gezamenlijk moeten oplossen. Meer brutoloon levert netto niet zoveel op. We zullen samen moeten kijken hoe we het besteedbaar inkomen kunnen verbeteren.”

Waar moeten ondernemers in 2023 rekening mee houden?

“Ik noem het wel eens een potpourri van gebeurtenissen: er is bijna te veel om rekening mee te houden. Ik heb het nog niet eens gehad over stikstof. Zo lang we daar niet uit zijn, kunnen er weinig ontwikkelingen plaatsvinden. Kijk naar de energietransitie. We kunnen wel overal zonnepanelen en laadpalen willen neerzetten, maar is er ook voldoende netcapaciteit? En zijn er wel genoeg mensen om al die zonnepanelen en laadpalen te installeren? Dat zijn allerlei zaken waar ondernemers zelf weinig invloed op hebben. En je kunt bedrijven niet aan hun lot overlaten of zelfs bestraffen als ze daardoor hun doelen niet halen. Alles komt bij elkaar en de vraag is wie er zorgt voor een oplossing.”

Welke trends moeten ondernemers (nog) niet volgen?

“Voor veel ondernemers is het lastig om trends te volgen omdat ze keihard bezig zijn met de dagelijkse dingen, het overkomt ze vaak. Ik denk dat het goed is als je een uurtje of twee, drie per week eens nadenkt over de toekomst van je bedrijf. Je moet weten wat er gebeurt. Je kunt misschien niet altijd iets doen met een nieuwe trend, maar je moet je er wel bewust van zijn en kijken of je er iets mee moet.”

Welke branche moeten we in de gaten houden?

“Tijdens een handelsmissie heb ik onlangs het een en ander gezien op het gebied van e-mobility waar ik erg enthousiast van werd. En dan niet alleen elektrische auto’s en fietsen, maar ook slimme laadinfrastructuur, software en allerlei oplossingen die te maken hebben met mobiliteit en infra. Vooral fietsoplossingen gaan een vlucht nemen, met name in het buitenland. En op het gebied van gezondheidszorg verwacht ik veel van e-health. Mede door de krapte aan zorgpersoneel komen er slimmere manieren om patiënten te monitoren, consulten op afstand te houden en slimmer te opereren met behulp van technologie. In een land waar de zorgbehoefte steeds groter wordt, moet je wat doen op dit vlak. Ik denk dat we daar in Nederland goed in zijn, dus daar verwacht ik veel van.”

Wat is jouw ultieme tip voor ondernemers om goed voorbereid het nieuwe jaar in te gaan?

“Een gemiddeld bedrijf in Nederland heeft zeven werknemers; de meeste zijn nog kleiner. Dat betekent dat veel ondernemers keihard moeten werken en weinig tijd hebben om te reflecteren op gezond verder groeien met hun bedrijf. Over het algemeen groeien Nederlandse bedrijven te weinig door. Dat heeft met veel zaken te maken, zoals financiering en regeldruk, maar ook met het gebrek aan tijd om na te denken over de bedrijfsvoering. Ik gun ondernemers een paar uur per week met de benen op tafel om dat wel te doen. En dan niet ’s avonds als je thuiskomt, want dan ben je te moe. Of je nu YouTube filmpjes gaat kijken of sparren met een pas afgestudeerde student of juist een ervaren ondernemer: zet je brein aan het werk, kijk wat er speelt om je heen.”

2023 wordt het jaar van: de waarheid

“Want het wordt een jaar waarin veel zaken op ondernemers afkomen en dan zal blijken hoe we daar met z’n allen mee omgaan.”